Programların Ortak Yazılım Özellikleri ve Teknik Altyapısı

Eğitimin Amacı ve Kullanım Süreci :Bu eğitim programları, bankalarda çalışan her düzeydeki katılımcılara gerçek piyasa ortamında doğabilecek risklerin yönetilmesine ilişkin deneyimlerin ve aktif pasif (bilanço) yönetme alışkanlıklarının sanal ortamda kazandırılmasını ve katılımcıların kişisel risk profillerini çıkarmayı amaçlamaktadır. Gerçek ortama çok yakın koşullar altında yapılacak eğitim programlarında önce bir teorik bölüm olacak, katılımcılara karlılık ve risk yönetimi açısından aktif pasif yönetimine ilişkin teorik bilgiler verilecek; bu amaca hizmet etmek üzere içinde bir CD olan kitap eğitim kaynağı olarak eğitimden bir hafta önce katılımcılara ulaştırılacaktır. Ayrıca simülasyon eğitimi sırasında kullanılacak bilgisayar programını tanıtıcı nitelikteki bir el kitabı da kaynak kitapla birlikte gönderilecektir. Eğitime birkaç gün önceden hazırlanma şansına sahip olan katılımcıların teorik konularda edindiği bilgilerin pratik olarak sınanmasını amaçlayan simülasyon eğitimi teorik eğitimin hemen ardından başlayacak ve katılımcılar ikişer saatlik işlem seanslarına katılacaklardır. Her katılımcı eşit noktadan (sözgelimi aynı sermaye ile kurulmuş banka sahibi olarak) başlayacak ve her seans sonunda katılımcılarla yapılan günlük işlem sonrası ortaya çıkan bilanço ve gelir tablosu sonuçları incelenecektir. Yaklaşık bir saat sürmesi beklenen bu incelemenin arkasından bir başka seans başlayacak ve bu uygulama eğitimin kalan süresince devam edecektir. Eğitimin son yarım günlük bölümünde tüm katılımcıların performansı ölçülecek ve çeşitli kriterlere göre başarı ölçümü yapılarak her katılımcıya performansını gösteren birer karne verilecektir. Eğitimden sonra katılımcıların çeşitli kriterlere göre performanslarını gösteren karne, katılımcıların kişisel risk profilleri hakkında eğitimcinin görüşlerini ifade eden bir değerlendirme yazısı ilgili bankanın Genel Müdürlüğüne gönderilecek ve katılımcılar hakkında kısa tavsiyelerde bulunulacaktır.

Teknik Bilgi Altyapısı :Hazırlanmış olan simülasyon programlarının teknik bilgi altyapısı, gerçek hayata çok yakın ve Türkiye koşullarına uygun olarak hazırlanmıştır. Bankaların günlük işlemlerini yaptıkları gerçek kayıt ortamlarının yeniden üretilmesi yoluyla elde edilen programda; bankalara ait tüm işlemlerin gerçek bilgi işlem sistemlerinde olduğu gibi yapılabilmesi amaçlanmıştır. İki ana eğitim programı bulunmaktadır:
Simülasyonlu Aktif Pasif Yönetimi, Simülasyonlu Bütçe Programı.

Simülasyonlu Aktif Pasif Yönetimi Eğitim Programı; kullanıcıların mevduat kabulü ve ödemesi, kurumsal ve bireysel kredilerin verilmesi ve geri ödemeleri, menkul değer alım ve satımları, repo ve ters repolar, bankalararası plasman alış verişi vb. tüm bankacılık işlemlerini kolayca gerçekleştirmelerini sağlamaktadır. Mevduat, krediler ve menkul değerlerin vadesi gelenlerinin çıkışları sistem tarafından otomatik olarak yapılmakta, vadesinden önce yapılacak işlemler manuel olarak gerçekleştirilmektedir. Çok şubeli yapılanmalarda Şubeler Cari Hesapları, döviz pozisyonlarının Hazine ve Fon Yönetiminde merkezi olarak tutulmasını sağlamak üzere otomatik olarak çalışmakta; iki farklı döviz cinsi çalıştığında sistem şubelerin pozisyon açmasına izin vermeden Şubeler Cari Hesapları aracılığıyla pozisyonu Hazine ve Fon Yönetimine taşımaktadır.
Kullanıcılar, Etkileşimli Simülasyon Ekranlarından işlem girişi yapabildikleri gibi, (orta ve üst düzey versiyonlarda kullanılmaktadır) Manuel Giriş Ekranlarından da (elementer versiyonlar da kullanılmaktadır) giriş yapabilmekte, yapılan işlemlerin fişlerini basabilmekte ve gün sonu yapıldıktan sonra özet ve ayrıntılı bilanço, gelir tablosu ve vade takip raporlarını görebilmektedirler. İşlemlerin yapıldığı günün sona ermesinden sonra, program otomatik olarak tüm reeskont işlem ve kayıtlarıyla tüm yabancı para değerleme (evalüasyon) işlemlerini yapmaktadır. Bir başka ifadeyle, üzerinde faiz tanımlanmış olan tüm kredi hesaplarına, menkul değerler hesaplarına, mevduat hesaplarına, alınan ve verilen bankalararası plasman hesaplarına, vb. tüm hesaplara ilişkin faiz reeskontları yapılmakta; yabancı para cinsinden hesapların değerlemesi yapılarak taşınan yabancı para pozisyonların kar veya zararı hesaplanmakta ve her gün ilgili hesaplara aktarılmaktadır. Böylelikle, kullanıcılar gün içinde yapmış oldukları işlemlerin sonuçlarını reeskontlu ve evalüe edilmiş bilanço ve gelir tablosunda hemen görebilmektedirler.

Yazılım Altyapısı :Programların tümü Oracle 12c veritabanı üzerinde, yine Oracle yazılım geliştirme ürünü olan Developer v6i kullanılarak, grafik ortamda ve tamamen parametrik olarak yazılmıştır. Programın parametrik yapısı, Oracle veri tabanının esnekliği ve sağlamlığının yanı sıra, her türlü yeni talebin kolayca, uzun zaman ve uğraş gerektiren değişikliklere gerek kalmadan, en az sayıda uzman personelle gerçekleştirilebilmesini sağlamaktadır. Katılımcılar tarafından talep edilen değişiklikler çok kısa bir sürede yerine getirilebilmekte (çoğu zaman eğitim sırasında birkaç saniye içinde) ve parametre değerlerinin değiştirilmesi yeterli olmaktadır. Bu nedenle, ‘hard coded’ yazılımların taşıdığı bakım, anlama ve düzeltme zorlukları ile uzun süren test işlemleri programın parametrik yapısı sayesinde giderilmiş olmaktadır.

Simulasyonlu Aktif / Pasif Yönetimi Eğitim Versiyonları :Tanıtım bölümünde de belirtildiği gibi simülasyon programının üç ana versiyonu bulunmaktadır ; Yönetici adaylarına ve/veya sınırlı deneyimi olan banka çalışanlarına yönelik olarak hazırlanan ve temel muhasebe, temel bilanço ve gelir tablosu bilgileri vermeyi amaçlayan Elementer Simülasyon Programı, Orta düzey yöneticilikten bilanço yönetmek üzere üst düzey yöneticiliğine geçme aşamasında olan yönetici adaylarına yönelik olarak hazırlanan Şube Yönetim Simülasyon Programı ve Üst düzey yöneticilerin mevcut bilanço yönetme deneyimlerini pekiştirmek, fiyatlama ve risk yönetim alışkanlıklarını geliştirmek üzere hazırlanmış Üst Düzey Yönetim Simülasyon Programı.

a. Elementer Simülasyon Programı : Elementer Simülasyon Programının hedef kitlesi, henüz işe başlamamış Yönetici Adayları (M.T.) ve çalışmakta olan ancak, sınırlı bankacılık bilgisine sahip olan memur, uzman yardımcısı ve uzmanlardır.
Özellikle uzun ve pahalı eğitimlerden geçen Yönetici Adaylarının eğitimlerinin verimini arttırmak, süresini kısaltmak ve önemli ölçüde maddi tasarruf sağlamak amacıyla geliştirilen bu eğitim programı; Genel Muhasebe, Kredi Süreci ve Mali Analiz, Kaynak Maliyetinin Hesaplanması, Finansal Matematik, Fon Yönetimi ve Hazine Eğitimlerinin ve sonuçta geniş kapsamlı Aktif Pasif Yönetimi Eğitimlerinin tümünün yerini almayı hedeflemektedir. Yaklaşık 30 işgünü süren ve sonlara doğru sözel olması nedeniyle giderek verimi düşen bu klasik eğitimlerin yerine 10 günlük ve interaktif olduğu için son derece verimli olacak bu eğitimin konması amaçlanmaktadır. Bu eğitimde, eğitim görenler aşağıda sıralanan avantajlara sahip olabileceklerdir.
Klasik Banka Muhasebesi Eğitimleri yerine önerilen bu eğitimde, eğitim görenler yapacakları manuel ve etkileşimli tüm işlemlerin fişlerini, bu kayıtların bilanço ve gelir tablosunda yarattığı sonuçları gözlemleyebileceklerdir.
Klasik Kredi Süreci ve Mali Analiz Eğitimlerinde verilen bilgilerin yanı sıra, eğitim görenler ticari, kurumsal ve bireysel kredi satacaklar, müşterilerin finansal tablolarını inceleyecekler ve bazı kredileri batıracaklardır.
Klasik Kaynak Maliyeti Eğitimlerinde yapılan hayali hesaplamaların yerini, gerçeğe yakın oluşturulmuş bilançolarda yapılacak kaynak maliyeti hesaplamaları alacak ve yanlış hesaplamaların yarattığı fiyatlamaların bilanço ve gelir tablosunda yaratacağı sonuçlarını görebileceklerdir.
Klasik Finansal Matematik Eğitimlerinde el hesap makineleri üzerinde yapılan tüm hesaplamalar sistem tarafından her işlem bazında otomatik olarak yapılmaktadır. Basit, bileşik faiz hesaplamaları, bireysel kredi ödemeleri, net bugünkü değer ve gelecekteki değer hesaplamalarının matematiksel açıklamaları, el hesap makinaları ile doğrulanması, vb. tüm işlemler tüm eğitim süresince yapılacak ve bu eğitim için ayrıca zamana gerek kalmayacaktır.
Klasik Hazine ve Fon Yönetimi Eğitimlerinde tanıtılan tüm enstrümanlara ilişkin verilen bilgilerin yanı sıra, eğitim görenler bu enstrümanların alım ve satımını yapacaklar, ihaleden ve ikinci elden devlet kağıtları alacaklar, satacaklar, repo ve ters repo yapacaklar; bankalararası plasman alıp satacaklar, FX/TL, TL/FX ve FX/FX spot işlemler ve FX/TL, TL/FX ve FX/FX forward işlemler yapacaklar, sendikasyon kredileri alacaklar ve geri ödeyeceklerdir. Tüm bu fon yönetim ve hazine işlemlerine ilişkin kayıtları inceleyecekler, kayıtların bilanço ve gelir tablolarındaki sonuçlarını görecekler, faiz, vade ve likidite riskini yaşayacaklardır.

Özetle 10 günlük eğitim; somut taşınan bilanço sorumluluğu ve yaratılan rekabetçi ortamda sağlanan yarışma havasında alınan yüksek verimli bir Genel Bankacılık ve Aktif Pasif Yönetimi Eğitimi haline gelmiş olacaktır.

b. Şube Yönetim Simülasyon Programı : Orta düzey ve bilanço yönetim deneyimi olmayan yönetici adaylarını bilanço yönetmeye hazırlamak, bilanço yönetmekte olan yöneticilere daha karmaşık bilanço yönetim deneyimi kazandırmak ve Şubeler Cari Hesapları aracılığıyla yapılan Genel Müdürlük fiyatlamasını tanımak ve geliştirmek amacıyla hazırlanmış simülasyonlu eğitim programıdır.
Bu eğitime Şube Müdürü olarak katılanların şube bilançosu yönetme deneyimleri artarken, Genel Müdür olarak katılanların, hem bankalarının bilançolarını yönetme, hem de kendilerine bağlı şubelerin bilançolarını yönlendirme deneyimleri artacaktır. Simülasyon programının gerçek hayata yaklaştırılması ve kullananların yeteneklerini gerçekten geliştirebilmeleri amacıyla; ortalama 5 bankanın, her bir bankanın üçer şubesinin, TCMB’nın bulunduğu ve tüm tarafların birbirleriyle interaktif iletişim içinde bulunduğu bir bilgisayar ortamı kurulmaktadır. 5 Genel Müdürün, 15 Şubenin ve TCMB’nın bulunduğu bu ortamda; bir yandan bankaların Genel Müdürlükleri birbirlerinden ödünç para alıp verme, menkul değer alıp satma veya repo yapma işlemleriyle, TCMB’nin yaptığı Hazine Bonosu ihalesi ve açık piyasa işlemleri, döviz alıp satma işlemlerinde taraf olurken, öte yandan, kendilerine bağlı olan şubelerinin simülasyon programı tarafından kendilerine sunulan mevduat müşterileri arasında mevduat kabul etme, kredi müşterileri arasında kurumsal ve bireysel kredi verme yarışına girmesini yönetmekte ve fiyatlamasını yapmaktadır. Şube Yöneticileri ise, bir yandan bilanço taşımanın risk ve sorumluluğunu üstlenirken, öte yandan Genel Müdürlüklerinin kendilerine verdiği hedefleri gerçekleştirmeyi amaçlamaktadırlar.
Tüm banka Genel Müdürlüklerinin ulaşabildiği bir bilgi ekranında, borç almak isteyen ve vermek isteyen bankalar ve fiyatları, menkul değer almak ve satmak isteyen bankalar ve fiyatları, TCMB işlemleri ve fiyatları görünmektedir. Şubelerin ulaşabildikleri bir bilgi ekranında ise kendi bölgelerine ait mevduat müşterilerinin, kurumsal ve bireysel kredi müşterilerinin listesi ve faiz oranları görünmektedir. Ayrıca, tüm kullanıcılara sürekli olarak piyasa bilgi ve haberleri geçilmektedir. Özetle her düzeydeki banka yöneticilerinin, gerçek hayatta yapmak zorunda oldukları işleri gerçek olmayan ortamda yaparak sonuçlarını görmelerini sağlamak amaçlanmaktadır.
c. Üst Düzey Yönetim Simülasyonu : Bilanço yönetim deneyimine sahip olan büyük Şube Müdürleri, Birim ve Grup Müdürleri ve Genel Müdür Yardımcılarının katılabileceği bu program çok şubeli veya şubesiz olarak gerçekleştirilebilecektir.
Bu program, tek bankaya ait katılımcılar ile birlikte olabildiği gibi, istenirse başka bankalara ait katılımcılar ile birlikte de sunulabilecektir. Önceden hazırlanmış, kurulu banka bilançoları (şubeli veya şubesiz) olarak katılımcılara devredilmekte ve katılımcının (katılımcıların) kendi bankalarının, bilanço ve gelir tablolarında bulunan riskleri, batıkları ve diğer problemleri irdeleyerek geleceğe ilişkin strateji geliştirmeleri ve yönetmeleri amaçlanmaktadır. Genel Müdür ve varsa kendisine bağlı Şube Müdürlerinden, büyüme, küçülme, faiz, vade, likidite, FX pozisyon açma/kapama, müşteri risk profilini değiştirme kısaca vizyon geliştirme ve risk yönetimi yapmaları beklenmektedir. Bu programın çalışma ilkeleri bir önceki versiyon ile tamamen aynı olup, farklılık, yönetilecek bilançoların karmaşıklığında ve TCMB tarafından yaratılacak yapay koşulların daha sert ve yıkıcı olmasında yatmaktadır.

Simulasyonlu Bankacılık Bütçe Programı
Yine Oracle yazılım ve veritabanı ürünleri kullanılarak oluşturulan ve bilgisayar ortamında, banka ve/veya şubelerin bir önceki yıl bilanço ve gelir tabloları ve bir sonraki seneye ilişkin tahmini gelir ve gider faiz ve komisyon oranları girildiğinde, aylar (gerektiğinde günler) itibariyle bütçelenmiş bilanço ve gelir tabloları, verimlilik hesaplamaları ve ayrıntıları elde edilebilmektedir.
Bu tür hesaplamalarda en büyük sorunu oluşturan ve yapılan bütçelerin çok kısa süre sonra kullanılmaz hale gelmesine neden olan getirili aktif ve maliyetli pasif kalemlerindeki büyüklük sapmaları ile sabit varlıklar, iştirakler, şubeler cari hesapları, vb. getirisiz ya da maliyetsiz hesapların büyüklüklerindeki sapmalar sistem tarafından yapılan otomatik hesaplamalar ile giderilmektedir. Ortalama basit faiz oranları ve ortalama vadeler kullanıcı tarafından tanımlandığında, yapılan vade tanımlamasına göre sistem tarafından tüm aktif ve pasif hesaplar için basit faiz oranlarından yola çıkılarak yıllık bileşik faiz oranları hesaplanmakta ve daha sonra bu bileşik faiz oranını sağlayan aylık (gerektiğinde günlük) basit faiz oranları bulunmakta, getirili aktif, özvarlık ve maliyetli pasifler verildiğinde; getirisiz aktifler ve diğer dengeleyici hesaplar sistem tarafından hesaplanmaktadır.
Yapılan testlerde Türkiye’deki bankaların gerçekleşmelerine çok yakın sonuçlar elde edilmiştir. Bu eğitim programı, belli noktalardaki gerçekleşmelerin girilmesi halinde, gerçekleşmeler üzerine oturtulmuş bütçeleme işlemlerini de yapabildiği için piyasa verilerindeki ani sıçramalar sonucunda bilanço ve gelir tablolarında ortaya çıkacak değişikliklerin tahmin edilmesine de yaramaktadır. Sözgelimi, Mart ayında piyasalarda başlayan beklenmedik faiz artışlarının aynı yılsonunda ortaya çıkaracağı bilanço ve bütçeleri tahmin etmek gerektiği zaman; Mart gerçekleşmelerinin sisteme tanıtılmasından sonra gelecekteki oranlar revize edilerek yılsonu bilanço ve bütçeleri gerçeğe çok yakın olarak tahmin edilebilmektedir.

Banka İşlemleri Muhasebesi, Bankalarda Aktif/Pasif Yönetimi, Bankalarda Kredilendirme Teknikleri

Hakan Şakar